بمباران آثار میراث فرهنگی اصفهان، برگی سیاه در تاریخ

به گزارش ایرنا، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از سی و یکم شهریور سال ۱۳۵۸ آغاز شد، هشت سال طول کشید و در این مدت تعدادی از شهرهای کشورمان از جمله اصفهان مورد حمله های بمباران و موشکباران رژیم بعثی قرار گرفتند و علاوه بر شهید و زخمی شدن تعدادی از مردم به بسیاری از مناطق و تاسیسات از جمله برخی از آثار تاریخی آسیب وارد شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بر اساس اسناد و اطلاعات موجود بیشترین حمله های هوایی به شهر اصفهان در دوران دفاع مقدس در سال های ۶۳ و ۶۵ رخ داد و در سال های پایانی جنگ نیز بیشتر به صورت حمله های موشکی بود که خسارت های بیشتری بهمراه داشت.

در این هشت سال، محله های قدیمی و تاریخی در مرکز شهر اصفهان بیشتر از سایر نقاط مورد حمله های هوایی قرار گرفتند و با توجه به استقرار بسیاری از آثار تاریخی که برخی از آنها جایگاه جهانی دارند، تعدادی از آنها تحت تاثیر این حملات قرار گرفتند و حتی بخش هایی از آن تخریب شد.

یکی از این حمله ها که علاوه بر خسارت زیادی که به مردم وارد کرد آثار تاریخی اصفهان را  مورد تهدید قرار داد، بمباران سال ۶۳ بود که به تخریب بخش هایی از مسجد جامع اصفهان که از آثار میراث فرهنگی جهانی با معماری برجسته بشمار می آید، منجر شد.

علاوه بر مسجد جامع عتیق یا همان مسجد جمعه اصفهان که بر اثر حمله های هوایی رژیم بعثی مورد تهدید و آسیب قرار گرفت می توان به بازارچه "دردشت" و بافت تاریخی اطراف آن، مساجد صفوی آقا نور و حاج محمدجعفر و تعدادی از خانه های تاریخی اشاره کرد؛ همچنین برخی کارشناسان معتقدند آثاری مانند مسجد امام و کاخ عالی قاپو در میدان امام تحت تاثیر موج انفجار بمباران ها قرار گرفته اند.

بمباران سال ۶۳ و تخریب بخشی از مسجد جامع اصفهان

حدود ساعت ۱۳ روز بیست و سوم اسفند سال ۱۳۶۳ و در روزهایی که مردم اصفهان در تدارک خرید شب عید نوروز بودند، هواپیماهای عراقی اقدام به بمباران محور "میدان کهنه" و " سبزه میدان " و بازار قدیمی و تاریخی اصفهان در محدوده شمال شرقی این شهر کردند که بر اثر آن علاوه بر شهید شدن تعدادی از مردم بیگناه، محور جنوب شرقی مسجد تاریخی و جهانی جامع اصفهان با قدمت حدود یکهزار و ۳۰۰ سال تخریب شد.

در این حمله هوایی، ۲ راکت به نزدیکی گنبدهای جنوبی و شمالی مسجد جامع اصفهان اصابت کرد و بخشی‌هایی از فضای شبستان جنوب شرقی مسجد در کنار گنبد خواجه نظام الملک، بازار مجلسی و ابنیه های قدیمی با قدمت حدود سده پنجم هجری قمری تخریب شدند.

مسجد جامع اصفهان که به مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه هم معروف است، یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان است که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد؛ این مسجد به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران و میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

به گفته شهرام امیری مدیر امور فرهنگی و ارتباطات اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با وجودیکه در آن سال ها هنوز تشکیلات منسجمی در قالب اداره میراث فرهنگی وجود نداشت اما با توجه به اهمیت مسجد جامع اصفهان از اوائل سال ۱۳۶۴ کار مرمت آن آغاز شد، به مدت یک و نیم سال طول کشید و امروزه زمانیکه گردشگران وارد این بنا می‌شوند می‌توانند محل بازسازی شده بر اثر حملات هوایی را مشاهده کنند.

حمله‌های هوایی سال ۶۵ و تخریب آثار تاریخی اصفهان

شهر اصفهان در ایام دهه فجر بهمن سال ۱۳۶۵ نیز مورد حمله های هوایی عراق قرار گرفت به‌طوریکه هجدهم بهمن‌ در حالیکه بمباران مناطق شمالی و مرکزی اصفهان ادامه داشت بیمارستان امین در خیابان ابن سینا که از محله های قدیمی و تاریخی اصفهان بشمار می آید نیز مورد اصابت بمب قرار گرفت.

در مجموع در این ماه بیشترین حمله های هوایی به خیابان‌های ابن‌سینا، مدرس، فروغی، مسجد سید، هاتف، طالقانی، کمال، عبدالرزاق، سروش، کاوه، میدان قدس و فلکه چهارسوق صورت گرفت که آثار تاریخی بسیاری در این محلات قدیمی مستقر است.

هفتم اسفند سال ۱۳۶۵ بود که گروهی از خبرنگاران خارجی از مناطق بمباران شده اصفهان بازدید کردند؛ در جریان این بازدید، بیمارستان آسیب‌ دیده امین و مساجد جامع و حاج محمد جعفر که از آثار باستانی اصفهان محسوب می‌شوند و بمباران شدند نیز مورد بازدید قرار گرفت.
خبرنگار روزنامه توکیو شیمبون در گفتگویی با خبرگزاری جمهوری اسلامی از بمباران آثار باستانی اصفهان ابراز تاسف کرد و خاطرنشان ساخت که آثار باستانی هر شهر متعلق به جهانیان است و نباید مورد حمله قرار گیرند.
غلامحسین کرباسچی استاندار وقت اصفهان نیز دوازدهم اسفند همان سال در یک نشست خبری اعلام کرد: ۲ مسجد تاریخی و ۵۰۰ خانه مسکونی اصفهان در ۳۸ روز حمله هوایی عراق به این شهر، بمباران و تخریب شدند.

در جریان این بمباران‌ها ۱۴۰ نفر شهید و ۹۰۰ نفر مجروح شدند و به ۲ اثر تاریخی اصفهان به نام مسجد حاج محمدجعفر و مسجد سید هم خساراتی وارد شد.

بمباران آثار تاریخی ایران و اصفهان بر خلاف معاهدات بین‌المللی
در طول جنگ های جهانی اول و دوم علاوه بر کشته شدن میلیون‌ها نفر، بسیاری از آثار تاریخی در قاره های مختلف بر اثر بمباران هوایی از بین رفت به همین دلیل پس از آنکه سازمان ملل متحد در سال ۱۳۴۵ تشکیل شد یکی از وظایف آن جلوگیری از بروز چنین حوادثی در قالب منشور ملل متحد و احترام به حقوق ملت ها بود.

همچنین با تشکیل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی (یونسکو) در زیر مجموعه سازمان ملل متحد، معاهدات بین المللی مختلفی تدوین شد که یکی از آنها کنوانسیون لاهه در سال ۱۹۵۴ بود که وظیفه آن حفاظت از آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی دول متخاصم در طول جنگ هاست و بسیاری از کشورها این معاهده را امضا کردند.

مدیر امور فرهنگی و ارتباطات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه عراق پس از حمله به ایران ، این معاهده را زیر پا گذاشت، گفت: مفاد معاهده ۱۹۵۴ لاهه در مجلس ملی عراق تصویب شده بود اما در هشت سال جنگ تحمیلی شاهد زیر پا گذاشتن آن توسط رژیم بعث بودیم بطوریکه علاوه بر خسارت جانی و مالی به مردم، آثار تاریخی نیز مورد تهدید قرار گرفت.

شهرام امیری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: بر اساس کنوانسیون لاهه کشورهای متخاصم در جنگ ها باید از تجاوز به آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی کشورهای دیگر خودداری کنند.

وی با بیان اینکه بر خلاف این معاهدات بین المللی، آثار تاریخی بسیاری در شهرهای مختلف کشورمان مورد حمله های هوایی رژیم بعث قرار گرفت، اظهار داشت: بیشتر حمله های هوایی به شهر اصفهان در مناطق مرکزی و شمالی که محله های قدیمی و تاریخی را در برمی گیرد، انجام می‌شد.

امیری با اشاره به اینکه علاوه بر مسجد جامع، مسجد آقا نور واقع در محور دردشت اصفهان در اوائل سال ۶۴ مورد حمله بمباران قرار گرفت، خاطرنشان کرد: یکی از شبستان های این مسجد بطور کامل آسیب دید اما بعد مرمت شد.

مسوولان سازمان یونسکو در سال های ۶۴ و ۶۵ به تخریب برخی از آثار تاریخی ایران از جمله اصفهان بر اثر حمله های هوایی رژیم بعث واکنش نشان دادند و نسبت به آن اظهار نگرانی کردند؛ بدین ترتیب بود که به پیشنهاد ایران قطعنامه ای در مجمع عمومی یونسکو تصویب شد که در آن از همه کشورها خواسته شد به مفاد معاهده ۱۹۴۵ لاهه در دوران جنگ پایبند باشند.

در طول دوران دفاع مقدس مردم ایران با شجاعت و ایثار از وطن و دین خود دفاع کردند و آنچه برای دشمنان کشورمان باقی ماند چیزی جز رسوایی در تاریخ بشریت نبود.

استان اصفهان در دوران دفاع مقدس علاوه بر ۵۰ هزار جانباز، سه هزار و ۵۰۰ آزاده و یکهزار مفقودالاثر، ۲۳ هزار و ۵۰۰ شهید تقدیم انقلاب اسلامی کرده است.

برچسب‌ها اصفهان هفته دفاع مقدس میراث فرهنگی

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اصفهان هفته دفاع مقدس میراث فرهنگی اصفهان هفته دفاع مقدس میراث فرهنگی مسجد جامع اصفهان قدیمی و تاریخی حمله های هوایی آثار تاریخی تاریخی اصفهان مورد حمله میراث فرهنگی شهر اصفهان قرار گرفت دفاع مقدس سال ها بر اثر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۲۱۴۷۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«باغ حاجی» از بیم تخریب تا امید آبادانی

یک هشتی(ورودی) و یک نمازخانه، تمام پلان مسجد «باغ حاجی» است، شاید کمتر از ۵۰ مترمربع. این مسجد را به نام «خواجه روح‌الله» هم می شناسند چرا که در کتیبه سردر آن، نام این شخص به عنوان بانی ساخت مسجد در دوران شاه عباس صفوی ذکر شده است.

گفته می‌شود مسجد باغ حاجی بیشتر به یک بنای یادمانی می‌ماند، مسجدی که شاید کسی دعا کرده عزیز رو به قبله اش، به زندگی برگردد و این عبادتگاه را بنا کند، هرچند کوچک و محقر. یا اینکه شخصی کارش در کلاف سر در گم روزگار گره کوری خورده و به مدد نذر ساخت این بنا، گشایش شده است؛ به هر روی هرآنچه هست، بانی ساخت بنا از مردم عادی و نه متمولان زمانه خود بوده است.

مسجد از دوران صفوی به این سو، چهارصد سال رنگ و رنج دوران به خود دیده است؛ خوشی و ناخوشی باهم. امروزه اما ساخت و ساز از بد روزگار، مسجد را در انحصار کوچه‌ای با دو خم قرار داد و همین شرایط بلای جانش شد. سال‌ها اهالی کوچه کوشیده بودند مسجد را که درست در وسط کوچه افتاده بود، تخریب و به جای دیگری منتقل کنند اما تیرشان به نشانه نخورد و مسجد همانجا باقی ماند.

فراموشی همیشه بلای یادمان‌های معماری و تاریخی بوده است. مسجد باغ حاجی هم گرچه در جوار «باغ حاجی» یا همان «باغ همایون» که حالا تبدیل به مکانی شناسا یعنی «ورزشگاه تختی» شده، قرار داشته اما سرنوشتش در پیچ و خم یک کوچه با فراموشی گره خورده و گمنامی آن را مهجور کرده است.

اما گذشته از فراموشی و مهجوری، بیشتر از هر چیز، تخریب برای عبور و مرور آسان‌تر توسط اهالی محل، بنای این مسجد را تهدید می کرده است. چه بسا بناها و خانه‌های تاریخی بسیاری که در اصفهان با همین بهانه تخریب شده‌اند اما تنها شانس باغ حاجی، خانه خدا بودنش بوده که آن را حفظ کرده است.

کوچک بودن این مسجد صفوی آن هم در گیر و گور یک گذر، شاید در تمام دوران گذشته، موجبات فراموشی این بنا را رقم زده باشد اما همین صفت بیانی کوچک‌ترین، می‌تواند برای این مسجد تاریخی در دل شهری شُهره به گردشگری، یک ظرفیت گردشگری باشد و روزگار روشنی را برایش رقم بزند.

به هر روی مسجد دوران سختی را پشت سرگذاشته و پیکر فرتوت و کوچک صفوی اش در پرده فراموشی از وصله پینه‌های ناجور، ملول و رنجور شده اما با همه این اوصاف، گویا ایام غم به سر آمده و مدت کوتاهی است که اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گوشه چشمی به بنای آن نشان داده؛ دستی بر سر و روی مسجد کشیده و گویا مقرر است شهرداری به گذر اطراف آن سامانی ببخشد تا هم باشندگان محل دلخوش شوند و هم مسجد از گزند تخریب و فراموشی در امان بماند.

در همین پیوند، مرتضی فرشته‌نژاد، پیشکسوت میراث فرهنگی اصفهان گفت: یکی از کارهایی که تخریب آثار تاریخی را سرعت می‌دهد، این است که به آن ها اهمیت ندهید و به حال خودشان بمانند در نتیجه خود به خود خراب می شوند؛ مسجد باغ حاجی هم همین سرنوشت را داشته است.

وی افزود: مردم محل در دهه هشتاد به دنبال این بودند که قسمتی از هشتی مسجد باغ حاجی را تخریب کنند بلکه کوچه صاف شود تا رفت و آمد آسان‌تری داشته باشند اما میراث فرهنگی اصفهان با این کار به شدت مخالفت کرد و برای آنکه از بیم تخریب‌ها در امان بماند، مدارک لازم را فراهم آورد و مسجد را در فهرست آثار ملی قرار داد.

فرشته نژاد گفت: این مسجد ممکن است از مساجد یادمانی باشد و قطع یقین توسط مردم عادی ساخته شده است و نام باغ حاجی فقط به دلیل همجواری بنای مسجد با «باغ حاجی» است.

وی افزود: باغ حاجی که حالا به آن باغ تختی یا ورزشگاه تختی می گویند روایت هایی دارد، برخی منابع می‌گویند که این باغ را حاج محمدحسین کازرونی( از تجار خوشنام اواخر دوران قاجار در اصفهان) وقف کرده است و برخی دیگر معتقدند که این باغ متعلق به بردار آقا نورالله نجفی (یکی از مراجع تقلید و مشروطه خواهان در اصفهان) مشهور به نام حاجی بوده است.

فرشته نژاد معتقد است مسجد دیگری به نام «سعید ابن جُبَیر» (از مفسران قران که برای ترویج دین اسلام به اصفهان آمده بود) در جنوب غربی صحن شمالی امامزاده «درب امام» وجود دارد که از مسجد باغ حاجی هم کوچک‌تر و متعلق به قرون اولیه اسلامی است.

وی در این رابطه افزود: مسجد سعید ابن جُبَیر تا اواخر دوران پهلوی دوم با همان مصالح اولیه باقی مانده بود اما در اواخر دهه هشتاد دخل و تصرفات زیادی در آن صورت گرفت و هویت بنایش از بین رفت.

این پیشکسوت میراث فرهنگی اصفهان یادآور شد: خاطرم هست که وقتی متوجه شدیم اهالی محله می‌خواهند مسجد باغ حاجی را خراب و به جای دیگری منتقل کنند، برای بازدید رفتم و بنا را یک مسجد کوچک صفوی زیبا دیدم که البته نیاز به مرمت اساسی داشت.

وی افزود: همه فضای مسجد متشکل از یک هشتی(ورودی) و نمازخانه ای با گنجایش حداکثر ۲۰ نفر است که باید مرمت و حفظ شود

مدیر گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان نیز در رابطه با وضعیت فعلی این اثر تاریخی  گفت: مسجد شرایط خیلی بدی داشت؛ روی آجرکاری‌های داخل بنا گچ کشیده بودند و دیوارها از بیرون تا ۲ متر سیمان شده و برخی دیوارها هم در حال ریختن بود اما مهم‌تر از همه اینها تهدید تخریب مسجد برای گشادتر شدن کوچه بود.

وی تصریح کرد: تخریب بیخ گوش این مسجد و شرایط آنچنان اضطراری بود که باید هرچه سریعتر اقدام به نجات‌بخشی می‌کردیم.

هادی اللهیاری افزود: مسجد به دلیل رطوبت بسیار زیاد از هر طرف در حال نابودی بود و شرایط دشواری داشت اما با این تفاسیر، با همکاری و هماهنگی هیات امنای مسجد، مرکز رسیدگی به امور مساجد اصفهان و شهرداری اولین قدم‌ها را برداشتیم و فاز اول مرمت اضطراری را از ۲ سال پیش شروع کردیم.

به گفته وی، فاز اول مرمت این مسجد صفوی الاصل هم اکنون به اتمام رسیده و فاز دوم آن استحکام بخشی دیوار مجاور ورزشگاه تختی است که در حال انجام و قرار است گذر اطراف مسجد هم از طرف اداره زیباسازی شهرداری منطقه یک اصلاح و فضایی همخوان با مسجد تاریخی پیدا کند.

اللهیاری با اشاره به تزیینات سردر این مسجد کوچک صفوی یادآور شد: کتیبه مسجد به خط ثلث سفید معرق بر زمینه کاشی لاجوردی مورخ به سال ۱۰۳۳ هجری است و در گرداگرد آن نام حضرت علی می چرخد.

رییس گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گفت: شوربختانه اداره برق زیبایی بیرونی و بصری مسجد را با قرار دادن یک تیر چراغ برق مخدوش کرده است.

وی افزود: کارشناس اداره برق متوجه نشده است که دیوار و بدنه تاریخی تازه مرمت شده است و مقابل آن تیر برق سیمانی گذاشته و به همین دلیل برای رفع این تزاحم بصری، روال قانونی را پیش گرفته ایم و از اداره برق شکایت کرده ایم.

  مسجد باغ حاجی یا خواجه روح الله در کوچه‌ای به نام «حق شناس» و در خیابان مسجد سید اصفهان قرار دارد و قدمت آن به دوران صفوی باز می گردد.

این بنا که در فهرست آثار ملی قرار دارد در جوار ورزشگاه تختی که پیشتر با نام باغ حاجی شهره بوده، واقع شده است.

گفته می‌شود پیشینه باغ حاجی صفوی است و چون روزگاری جهت اقامت «همایون شاه» پادشاه هندوستان ساخته شده بود به نام «باغ همایون» هم نامیده می‌شده است و در دوران قاجار به نام باغ حاجی شهره می‌شود.

امروز قسمتی از این باغ جزو ورزشگاه تختی است که به پاس بزرگداشت زنده‌یاد غلامرضا تختی، پهلوان نامی ایران و قهرمان کشتی جهان به این اسم نامیده می‌شود.

منبع: ایرنا

باشگاه خبرنگاران جوان اصفهان اصفهان